Wprowadzenie
Rozwód to trudne doświadczenie nie tylko pod kątem emocjonalnym, ale również finansowym. Jednym z najczęściej poruszanych tematów po orzeczeniu rozwodu jest podział majątku wspólnego małżonków. To właśnie wtedy pojawiają się pytania:
-
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
-
Jak wygląda procedura podziału?
-
Czy wszystko zawsze dzieli się po połowie?
W tym artykule wyjaśniam, jak wygląda podział majątku po rozwodzie w Polsce i na co warto zwrócić szczególną uwagę.
Co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Z chwilą zawarcia małżeństwa (o ile małżonkowie nie podpisali majątkowej umowy małżeńskiej, tj. intercyzy) powstaje wspólność majątkowa małżeńska. Oznacza to, że do majątku wspólnego wchodzą wszystkie przedmioty i prawa nabyte w czasie trwania małżeństwa, bez względu na to, kto je nabył (czy oboje małżonków, czy jedno z nich), .
Do majątku wspólnego należą m.in.:
-
wynagrodzenie za pracę lub inne dochody z działalności zarobkowej,
-
dochody z majątku wspólnego lub osobistego małżonków (np. czynsz z najmu mieszkania),
-
środki zgromadzone na rachunkach bankowych,
-
kwoty składek zewidencjonowane na subkoncie w ZUS,
-
środki zgromadzone na rachunku otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym
Do majątku osobistego (niepodlegającego podziałowi) należą m.in.:
-
majątek nabyty przez małżonków przed ślubem,
-
przedmioty odziedziczone, nabyte przez zapis lub otrzymane w darowiźnie (chyba że spadkodawca lub darczyńca zaznaczył inaczej),
-
prawa autorskie i pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
-
przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. odzież, kosmetyki),
-
przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość),
-
przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej.
Kiedy można dokonać podziału majątku?
Podziału majątku można dokonać:
-
w trakcie małżeństwa – po ustanowieniu pomiędzy małżonkami rozdzielności majątkowej,
-
po rozwodzie – w odrębnym postępowaniu przed sądem albo u notariusza.
W praktyce sądy rzadko dokonują podziału w trakcie rozwodu, ponieważ wydłuża to postępowanie, chyba że sprawa, w ocenie sądu, nie budzi wątpliwości, a małżonkowie są zgodni zarówno odnośnie do składników majątku wspólnego, jak i ich wartości oraz sposobu podziału. Dlatego częściej odbywa się to już po zakończeniu sprawy rozwodowej.
Jak wygląda procedura podziału majątku?
1. Podział umowny
Jeśli byli małżonkowie są zgodni co do składników majątku wspólnego, ich wartości oraz sposobu podziału, mogą udać się do notariusza i zawrzeć umowę o podział majątku wspólnego.
2. Podział sądowy
Jeżeli pomiędzy byłymi małżonkami nie ma zgody chociażby co do jednej z powyższych kwestii, sprawa powinna trafić do sądu.
Czy zawsze majątek dzieli się po połowie?
Zgodnie z zasadą domniemania równości udziałów w majątku wspólnym małżonków, majątek wspólny dzieli się po równo. Sąd może jednak ustalić nierówne udziały, jeżeli zaistnieją ważne powody ( np. jeden z małżonków w sposób rażący i uporczywy nie przyczyniał się do powstania majątku i utrzymania rodziny, trwonił majątek, itp.).
W takim wypadku ustalenie udziałów w majątku wspólnym przez sąd nastąpi z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania tego majątku.
Najczęstsze problemy przy podziale majątku
-
Kredyt hipoteczny – dom lub mieszkanie obciążone kredytem pozostaje wspólnym zobowiązaniem. Sąd nie może obciążyć tylko jednego z małżonków obowiązkiem spłaty kredytu, nawet jeśli obydwie strony wyrażają na to zgodę. Pewne rozwiązania są możliwe w trybie podziału majątku przed notariuszem. Przedstawię je w jednym z kolejnych wpisów.
-
Biznes prowadzony przez jednego z małżonków – wycena firmy może być skomplikowana. W postępowaniu sądowym z reguły zajmują się tym biegli sądowi.
- Nakłady czynione z majątku osobistego na majątek wspólny – ich rozliczenie wymaga zgłoszenia przez stronę, która się tego domaga, oraz udowodnienia faktu ich poniesienia, jak również wysokości.
-
Ukrywanie majątku – czasem jedna ze stron stara się zataić swoje oszczędności, które de facto należą do majątku wspólnego.
-
Określenie wartości nieruchomości (grunty, mieszkania) lub ruchomości (np. samochody, sprzęt RTV/AGD) – w przypadku braku zgodnego stanowiska stron ich wartość rynkową trzeba ustalić w drodze wyceny sporządzanej przez rzeczoznawcę.
Jak przygotować się do podziału majątku?
-
Sporządź listę składników majątku wspólnego.
- Sporządź listę i wysokość nakładów poczynionych z własnego majątku osobistego na majątek wspólny.
-
Zbierz dokumenty: akty notarialne, umowy, wyciągi bankowe, umowy kredytowe, faktury, potwierdzenia płatności.
-
Określ wartość poszczególnych składników (samodzielnie lub z pomocą rzeczoznawcy).
-
Zastanów się, jaki sposób podziału majątku wspólnego będzie dla Ciebie najlepszy.